کم‌خونی یک اختلال خونی است که زمانی رخ می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز خون کافی نباشد یا این گلبول‌ها به درستی کار نکنند. برخی از انواع کم‌خونی ارثی هستند، اما ممکن است افراد این وضعیت را در طول زندگی خود به دلایل مختلفی به دست آورند یا توسعه دهند. کم‌خونی می‌تواند به شیوه‌های مختلفی بر زندگی شما تأثیر بگذارد. برخی انواع آن علائم خفیفی دارند که با درمان بهبود می‌یابد. انواع دیگر، مانند برخی که ارثی هستند، ممکن است باعث مشکلات پزشکی مادام‌العمر شوند. کم‌خونی شدید می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد. این وضعیت ممکن است همچنین نشانه‌ای از بیماری‌های جدی مانند سرطان باشد.
آیا کم‌خونی بیماری شایعی است؟
بله، شایع است. کارشناسان تخمین می‌زنند که ۳ میلیون نفر در ایالات متحده به کم‌خونی مبتلا هستند. همچنین تخمین زده می‌شود که این وضعیت ۱ نفر از هر ۳ نفر از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علائم کم‌خونی چیست؟
احساس خستگی — خستگی‌ای که انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار می‌کند — شایع‌ترین علامت کم‌خونی است. سایر علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
درد قفسه سینه
سرگیجه
عفونت‌های مکرر
تپش قلب
سردرد
رنگ‌پریدگی (پوست رنگی کمرنگ‌تر از حالت معمول دارد)
وزوز گوش ضربانی
تنگی نفس (دیس‌پنه)
چه عواملی باعث کم‌خونی می‌شوند؟
عوامل مختلفی می‌توانند باعث این وضعیت شوند. به‌عنوان مثال، کم‌خونی ناشی از کمبود آهن شایع‌ترین نوع کم‌خونی است. این نوع ممکن است در اثر دریافت ناکافی آهن از غذا یا از دست دادن خون به دلیل آسیب یا بیماری ایجاد شود. پزشکان کم‌خونی را به دو دسته اکتسابی و ارثی تقسیم می‌کنند.
کم‌خونی‌های اکتسابی
این نوع کم‌خونی در اثر عواملی که در طول زندگی رخ می‌دهند ایجاد می‌شود، مانند شرایطی که باعث کم‌خونی می‌شوند. کم‌خونی‌های اکتسابی شامل:
کم‌خونی ناشی از بیماری مزمن: به دلیل التهاب مزمن ناشی از یک بیماری ایجاد می‌شود که باعث می‌شود بدن نتواند از آهن برای ساخت گلبول‌های قرمز استفاده کند.
- کم‌خونی همولیتیک خودایمنی: سیستم ایمنی بدن به گلبول‌های قرمز حمله می‌کند.
- کم‌خونی ماکروسیتیک و مگالوبلاستیک: ناشی از تولید گلبول‌های قرمز غیرمعمولاً بزرگ توسط مغز استخوان است.
- کم‌خونی نورموسیتیک: در این نوع، تعداد گلبول‌های قرمز کمتر از حد معمول است.
- کم‌خونی پرنیشیوز: نوعی از کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 که مانع جذب این ویتامین در بدن می‌شود.
- کم‌خونی‌های ارثی
کم‌خونی‌های ارثی شامل موارد زیر هستند:
- کم‌خونی دیاموند-بلک‌فان: تولید گلبول‌های قرمز توسط مغز استخوان کاهش می‌یابد.
- کم‌خونی فانکونی: یک اختلال نادر خونی که خطر ابتلا به کم‌خونی و سایر اختلالات خونی را افزایش می‌دهد.
- کم‌خونی داسی‌شکل: باعث تغییر شکل گلبول‌های قرمز به سلول‌های داسی‌شکل می‌شود که جریان خون را مسدود می‌کنند.
- تالاسمی: باعث کاهش تولید هموگلوبین می‌شود.
ضمنا قرص آهن را همراه با قرص کلسیم مورد استفاده قرار ندهید و همچنین آن را همراه با نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل قهوه نخورید. برای دریافت و خرید دیگر مکمل های غذایی به صفحه داروخانه یزد مراجعه فرمایید.
چگونه کم‌خونی تشخیص داده می‌شود؟
پزشک با بررسی علائم و انجام آزمایش‌های خون، از جمله موارد زیر، کم‌خونی را تشخیص می‌دهد:
- آزمایش شمارش کامل خون (CBC): بررسی تعداد و اندازه گلبول‌های قرمز خون.
- آزمایش هموگلوبین: اندازه‌گیری هموگلوبین، که جزء اصلی گلبول‌های قرمز است.
- آزمایش هماتوکریت: اندازه‌گیری درصد گلبول‌های قرمز در خون.
- اسمیر خون محیطی: بررسی گلبول‌های قرمز زیر میکروسکوپ.
- شمارش رتیکولوسیت: بررسی تولید گلبول‌های قرمز جوان.
کم‌خونی چگونه درمان می‌شود؟
روش درمان بستگی به علت دارد. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مکمل‌های غذایی: شامل مکمل‌های آهن، اسید فولیک (ویتامین B9)، و ویتامین B12.
- داروها: مانند اریتروپویتین برای تحریک تولید گلبول‌های قرمز و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی.
- روش‌های درمانی: مانند انتقال خون، پیوند مغز استخوان، یا جراحی برای کنترل خونریزی.
بهترین زمان مصرف قرص آهن فیفول و به طور کلی همه قرص‌های آهن زمانی است که معده فرد خالی باشد. بنابراین ۱ ساعت قبل و ۲ ساعت بعد از غذا می‌توان قرص ففول را استفاده کرد. برای جذب بهتر این قرص میتوانید آن را با مواد غذایی حاوی ویتامین C مصرف کنید. برای پیدا کردن این مکمل ها میتوانید به صفحه مکمل کم خونی مراجعه کنید.
زندگی با کم‌خونی
در حالی که برخی انواع کم‌خونی کوتاه‌مدت و خفیف هستند، برخی دیگر ممکن است مادام‌العمر باشند. با این حال، چندین کار وجود دارد که میتوانید برای مدیریت علائم انجام دهید. در اینجا چند پیشنهاد آورده شده است:
- یک برنامه غذایی سالم را دنبال کنید: عادات غذایی نامناسب دلیل اصلی ابتلا به کم‌خونی هستند. از پزشک خود درباره غذاهای غنی از آهن و سایر مواد غذایی که نیازهای تغذیه‌ای بدنتان را برآورده می‌کنند، سؤال کنید.
- مکمل‌های خود را طبق دستور مصرف کنید.
- آب کافی بنوشید: مقدار زیادی آب بنوشید تا بدنتان هیدراته بماند.
- فعال بمانید: ورزش منظم بخشی از یک سبک زندگی سالم است. اما حتماً با پزشک خود در مورد روش‌های ایمن ورزش کردن مشورت کنید.
- از عفونت محافظت کنید: دست‌های خود را مرتب بشویید. از پزشک خود درباره واکسن‌هایی که به پیشگیری از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی کمک می‌کنند، سؤال کنید.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
کم‌خونی ممکن است خطر حمله قلبی را افزایش دهد. در صورت مشاهده علائم زیر، فوراً با اورژانس تماس بگیرید:
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس یا مشکل در تنفس
- خستگی
- مشکل در خوابیدن (بی‌خوابی)
- حالت تهوع یا ناراحتی معده (حملات قلبی ممکن است با سوء‌هاضمه یا سوزش معده اشتباه گرفته شوند)
- تپش قلب
- احساس اضطراب یا حس «خطری قریب‌الوقوع»
- تعریق
- احساس سبکی سر، سرگیجه یا از دست دادن هوشیاری
چه زمانی باید به دنبال مراقبت پزشکی باشم؟
اگر به کم‌خونی مبتلا هستید، باید با پزشک خود مشورت کنید اگر:
- علائم شما با وجود درمان بدتر شوند.
- تغییراتی در بدن خود مشاهده کنید که ممکن است علائم جدیدی باشند.
جمع بندی
کم‌خونی یک وضعیت شایع است که می‌تواند علائم مختلفی مانند خستگی، تنگی نفس و درد قفسه سینه را ایجاد کند. درمان به‌موقع و مناسب برای انواع مختلف کم‌خونی می‌تواند به بهبود علائم و پیشگیری از عوارض جدی کمک کند. تغییرات در رژیم غذایی، مصرف مکمل‌ها و در برخی موارد درمان‌های پزشکی مانند انتقال خون و داروهای خاص، راه‌های مؤثری برای مدیریت این بیماری هستند. مهم است که برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، به پزشک مراجعه کرده و پیگیری‌های لازم را انجام دهید.